Bir Seyahat Hastalığı: Jet Lag Nedir? Nasıl Başa Çıkabilirim?

Yurtdışına çok sık seyahat eder misiniz? Seyahat etmek, ister uzun ya da kısa mesafeler arası olursa olsun ruha, zihne ve bedene çok iyi gelmekte. Ancak uzak mesafelere yapılan uçak yolculukları sağlık problemleri ile karşılaşmaktayızdır. Bu sağlık problemleri kulak tıkanıklığı, jet lag, sırt ağrısı, baş ağrısı… Bizlerde bugün sizler için vücudumuzun ne zaman uyumamız ve uyanmamız gerektiği gibi birçok fonksiyonunu ayarlamakta olan sistemin uzun süreli seyahatlerde çok fazla yer değiştirdiğimizde karşılaştığımız sağlık problemi jet lag sorunun ele alacağız. Keyifli okumalar ve bolca seyahatler dileriz.

Jet Lag Nedir?

Jet Lag kavramını daha önce duydunuz mu? Jet Lag ne demek? Jet Lag rahatsızlığı, uzun süreli seyahatlerde ortaya çıkmakta olan vücudun biyolojik saati ile iniş yapılan yerin saatinin uyuşmaması nedeni ile yaşanan bir rahatsızlığa denir.  Her insanın bir günlük süre zarfı içerisinde vücudunda meydana gelen değişiklikleri kapsayan ve sirkadiyen ritim olarak adlandırılmakta biyolojik uyku saati vardır. Biyolojik uyku saati, insan vücudundaki hormonların salgılanması ve vücut ısısı gibi durumları etkileyebilmektedir. Uyku düzeni ise insanlarda biyolojik saatin kontrol ettiği döngülere verilebilecek en iyi örneklerden biri. Kişilerin uyku düzeni bulundukları zaman dilimine göre şekillenebilmektedir.

Ancak şöyle bir şey söz konusu ki; farklı zaman dilimine sahip ülkelere yapılan gün içi seyahatlerde biyolojik saat yeni zaman dilimine hemen uyum sağlayamayabilir. Bu durumda uyku düzeniniz bozulabilir ve bunun sonucunda da kişi günlük hayatında rahatsızlık oluşturabilecek semptomlar hissedebilmektedir. Kısaca Jet lag kavramı, bu semptomların bütününü kapsayan bir uyku sorunudur.

Jet Lag Neden Olur?

Jet lag ( uyku problemi) vücudun değişen saat diliminden etkilenmesi ile ortaya çıkmakta uyku problemidir. Yapılan araştırmalar sonucu, jet lag uyku sorunu problemi batıdan doğuya doğru gittikçe ve gündüz uçuşlarında daha çok görülmektedir. Yaş yükseldikçe de jet lag riski artmaktadır. Bunun nedenleri ise genç olan vücudun gün içerisindeki biyolojik değişimlere çok daha hızlı ayak uydurabilmesidir. Vücudun biyolojik ritmi 24 saatlik bir rutini kapsamaktadır. Jet lag sendromu, bu rutinin dışına çıkıldığında ortaya çıkar. Yani seyahat gerçekleştirdiğiniz yerin yerel saatine göre jet lag rahatsızlığı ile karşılaşabilirsiniz, çünkü tüm bu süreç içerisinde vücut rutini bozulmuş olmaktadır.

Jet Lag Neden Oluşur?

Jet Lag sağlık problemimin ortaya çıkmasında etkili olan faktörler:

• Güneş ışığı etkisi: 24 saatte bir tekrarlanmakta doğal uyku döngüsünü düzenleyen en önemli etken güneş ışığıdır. Uyku düzeni kontrolü üzerinde güneş ışınları büyük rol oynamaktadır.
• Kabin basıncının ve atmosferin etkisi: Bazı araştırmalar sonucunda; kabin basıncındaki değişikliklerin ve uçak yolculuğunda yaşanan yüksek irtifaların, ne kadar zaman dilimi değiştirildiğinden bağımsız olarak, bazı jet lag belirtilerini tetiklediği görülmüştür.

Jet Lag Teşhisi Nasıl Konur?

Uzun süreli yolculuk sonrası belli başlı sağlık problemleri görülmektedir. Bunlar:

• Uykusuzluk,
• Gün içerisinde sürekli halsiz hissetme,
• Mide bulantısı,
• İştahsızlık ve bağırsak problemleri… Bu gibi belirtiler yaşayan kişilerin jet lag sorunu yaşadığı anlaşılabilmektedir. Seyahat sonrasında; ışığa, seslere karşı çok hassaslaşma, odaklanmada güçlük ve kolay sinirlenme gibi durumlar kişilerde gözlemlenmekte olup bu kişilerin uyku sorunu da yaşadığı bilinmektedir. Jet lag belirtileri kendini genellikle yolculuktan bir veya iki gün sonra göstermeye başlamaktadır.

Jet Lag Rahatsızlığı Belirtileri Nelerdir?

Bir uyku sorunu olarak karşımıza çıkmakta Jet Lag rahatsızlığı, her insanda farklı belirtiler şeklinde ortaya çıkabilmektedir. Yolculuk sırasında seyahat süresi uzadıkça jet lag semptomlarının şiddeti de artabilir. Seyahat sonrası bir veya iki gün içerisinde semptomlar kendini göstermeye başlamaktadır. Semptomların tamamıyla geçmesi ve kişinin kendini daha iyi hissetmeye başlaması ise birkaç haftaya kadar sürebilmektedir. Jet lag rahatsızlığı belirtileri:

• Uykusuzluk ya da uyanamama gibi uykuyla ilgili problemler,
• Gündüz yorgunluğu, 
• Zinde hissetmeme, 
• Dikkat toplama zorluğu,
• Sindirim sistemine ait (gastrointestinal) problemler (ishal ya da kabızlık gibi),
• Duygu durum değişikliği.

Jet Lag Rahatsızlığı Oluşma Risk Faktörleri Nelerdir?

Jet Lag rahatsızlığı seyahat etmekte olan herkesin başına gelebilir, ancak bazı faktörler bunu daha olası hale getirir. Jet Lag rahatsızlığını tetiklemekte olan faktörler şunlardır:

• Seyahat: Seyahat ilgili pek çok faktör jet Lag rahatsızlığı olasılığını etkilemektedir. Seyahat içerisinde; seyahatin mesafesi, aktarma süreleri, kaç saat dilimi geçtiğiniz ve hangi yöne seyahat ettiğiniz yer almaktadır.
• Varış saati: Seyahat sonrası hangi ülke veya şehre vardığınız saat önemlidir. Çünkü günlük rutinlerinizin dışına çıktığınızda ne kadar çabuk uyum sağlayabileceğiniz jet lag rahatsızlığını tetiklemektedir.
• Yaş: Bazı araştırmalar sonucunda, 60 yaş üstü kişilerin günlük rutinleri dışına çıktıklarında daha sık jet Lag rahatsızlığı yaşadığı görülmüştür.
• Seyahat öncesi uyku: Uçuşunuzdan önce uyumamanız ya da kaliteli uyku almama durumu seyahatten sonra jet Lag yaşama olasılığınızı artabilmektedir.
• Stres seviyeniz: Günlük yaşantınızda stresli bir insan iseniz bu durum zihninizin ve vücudunuzun doğal ritmini bozabilmekte ve bu da uykuya dalmanızı zorlaştırabilmektedir.
• Kafein veya alkol kullanımı: Kafein ve alkol tüketimi, uyku düzenini bozabileceği gibi beyin fonksiyonlarını da etkileyebilmektedir. Uzun  sürmekte uçuşlarda bol bol su tüketmenizde fayda vardır.

Kimler Daha Çok Jet Lag Riski Altındadır?

Jet Lag rahatsızlığı artıran faktörler şunlardır:

• Seyahat süresi: Ne kadar çok uzun seyahatler gerçekleştirirseniz, jet lag yaşamanız daha olasıdır.
• Doğuya uçmak: Doğuya gitmek insanlarda zaman yitimi hissi uyandırmakta olup jet lag hissini artırmaktadır.
• Sık seyahat edenler: Pilot, iş adamı, uçuş görevlileri ve iş seyahatinde sık sık seyahat gerçekleştirmekte olanlar daha yüksek olasılıkla jet Lag yaşamaktadır.
• İleri yaşlar: Yaş ilerledikçe jet lag rahatsızlığı daha sık görülmektedir.

Jet Lag İle Nasıl Başa Çıkılabilirim?.

Jet lag etkisinden kurtulmak için belli başlı yöntemler izlenebilmektedir. Jet Lag rahatsızlığı ile başa çıkma yöntemleri şu şekildedir:

• Yaşadığınız Saat diliminden farklı bir yere seyahat edecekseniz uçuşunuzdan birkaç gün önce o yerin zaman dilimine göre biyolojik uyku ritminizi düzenleyebilirsiniz. Gideceğiniz yerde 2 günden fazla kalmayacaksanız biyolojik ritminizi değiştirmenizi tavsiye etmiyoruz. Bahsettiğimiz ise; Biyolojik uyku rutin değişikliğini gideceğiniz ülke ya da şehre göre ileri ya da erken saatte uyuma olarak değiştirmenizdir.

• Uçuştan önceki gün ve uçuş gününüzde kendinizi fazla yormayınız ve alkol tüketmeyiniz.
• Akşam erken saatlerde iniş yapabileceğiniz uçuş saatlerini tercih etmeye özen gösteriniz. Böylece iniş yaptıktan sonra uyku düzeninizi ayarlamak için vaktiniz olacaktır.
• Önemli bir toplantıya gidecekseniz gideceğiniz yere toplantıdan 1-2 gün önce  gitmeniz sizler için uygun olacaktır. Böylece biyolojik uyku ritminizi seyahat ettiğiniz ülke saatlerine göre ayarlayabilirsiniz.
• Güneş ışığının olduğu saatlerde uyanık kalmak, jet lag etkisinden kurtulmanıza yardımcı olacaktır.
• Seyahat sırasında bol bol su tüketmeye özen gösteriniz.

Jet Lag’ ın Bir Tehlikesi Var Mıdır?

Jet lag( uyku problemi) tehlikesiz bir sağlık problemidir. Fakat jet lag etkisinde olan kişi motorlu taşıt kullanması gerekiyorsa, dikkat eksikliği ve uyku haline bağlı olarak trafik kazası yaşayabilme riski artmaktadır. Bu nedenle jet lag olan bir kişinin belirtiler geçinceye kadar araç kullanmayı ertelemesi tercih edilmektedir.

Jet Lag'in Tedavisi Var Mıdır?

Jet lag sağlık problemi kendiliğinden geçen bir durumdur. Bu nedenle genellikle tedaviye ihtiyaç duyulmamaktadır. Ancak uykusuzluk çeken ve aşırı jet lag etkileri gösteren insanlara doktor tavsiyesi ile bazı uyku ilaçları kullanmaktadır. Fakat bu ilaçların dikkat eksikliği ve ruh hali değişiklikleri üzerinde etkileri yoktur. Ancak siz yine seyahat etmeden önce bir doktor kontrolünden geçiniz ve sağlık problemiz varsa gerekli önlemleri önceden alınız. Yurtdışı seyahat öncesi ise seyahat sağlık sigortası yaptırınız.

Aklınızda cevaplanmamış soru işaretleri kaldı ise sizleri Avrupa Rüyası yurtdışı turları danışmanlarından destek almaya davet ediyoruz.